ความเชื่อมโยงทางการเงินในเอเชีย: โอกาสรออยู่ข้างหน้า

งานวิจัยระบุว่าการรวมกลุ่มทางการเงินขึ้นอยู่กับเรื่องการค้าและระยะทาง¹ การเคลื่อนย้ายเงินทุนและบริการทางการเงินระหว่างประเทศควรมีเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากประเทศต่างๆ มีการค้าขายและอยู่ใกล้กันมากขึ้น แต่ถึงกระนั้นแล้ว สิ่งเหล่านี้ในเอเชียกลับยังไม่สามารถเกิดขึ้นได้อย่างเต็มที่นัก

การรวมกลุ่มทางการเงินในเอเชียนั้นมีความก้าวหน้าน้อยกว่าระดับการรวมกลุ่มทางการค้า ในขณะที่ปริมาณการค้าในสัดส่วนที่มากกว่า 50% ในเอเชียเกิดขึ้นในภูมิภาค² การลงทุนภายในภูมิภาคกลับมีสัดส่วนเพียง 20% ของการลงทุนแบบพอร์ตโฟลิโอในช่วงระหว่างปี 2003 ถึง 2016 และ 32% ของสินเชื่อรวม³ ในทางกลับกัน การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ (FDI) มีสถานการณ์ที่ดีขึ้นมาก โดยการลงทุนในภูมิภาคคิดเป็นสัดส่วนประมาณ 50% ของการลงทุนโดยตรงจากเอเชียในช่วงเวลาเดียวกัน

การรวมกลุ่มทางการเงินของภูมิภาคยังคงอยู่ในระดับต่ำ แม้ว่าจะมีหลายมาตรการริเริ่มที่ได้รับการจัดตั้งขึ้นในช่วงหลายปีที่ผ่านมาเพื่อส่งเสริมความเชื่อมโยงทางการเงินมากยิ่งขึ้น ยกตัวอย่างเช่น ความตกลงด้านการลงทุนอาเซียน (ACIA) มีจุดประสงค์เพื่อสร้างรูปแบบการลงทุนเสรี เปิดกว้าง โปร่งใส และครบวงจร สำหรับนักลงทุนในประเทศและต่างประเทศทั่วทั้งกลุ่มประเทศสมาชิกอาเซียน ส่วนมาตรการริเริ่มอื่นๆ รวมถึง การเชื่อมโยงกระดานซื้อขายหลักทรัพย์อาเซียน (ASEAN Trading Link) การประชุมตลาดทุนอาเซียน (ACMF) มาตรการริเริ่มพัฒนาตลาดพันธบัตรเอเชีย (ABMI) และมาตรการริเริ่มกองทุนพันธบัตรเอเชีย

การถือครองสินทรัพย์ข้ามพรมแดนของเอเชียเพิ่มขึ้นเป็น 17.0 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2017 โดยมีสัดส่วนการลงทุนภายในภูมิภาคที่สูงขึ้น ทั้งในส่วนของพันธบัตร เงินฝากธนาคาร และ FDI เมื่อเทียบกับปี 2012 ดูรูปที่ 1

รูปที่ 1. สินทรัพย์ข้ามพรมแดน - เอเชีย⁴

ในขณะที่สัดส่วนของสินทรัพย์ที่ถือโดยประเทศในภูมิภาคของเอเชียเพิ่มขึ้น สินทรัพย์ที่ถือโดยประเทศนอกภูมิภาคยังคิดเป็นสัดส่วนที่สูงที่สุดสำหรับสินทรัพย์ประเภทที่ถือข้ามพรมแดน สัดส่วนการลงทุนในภูมิภาคคิดเป็นเพียง 18% ของการไหลเข้ามาลงทุนในตราสารทุน และ 16% ของการไหลเข้ามาลงทุนในตราสารหนี้ในปี 2017 โดยการลงทุนภายในภูมิภาคส่วนใหญ่มาจากฮ่องกง สิงคโปร์ และญี่ปุ่น ซึ่งคิดเป็นสัดส่วนประมาณ 80% ของการลงทุนประเภทพอร์ตโฟลิโอทั้งในหุ้นและพันธบัตรภายในภูมิภาค การลงทุนเหล่านี้ส่วนใหญ่มุ่งไปยังประเทศจีน ญี่ปุ่น และออสเตรเลีย แม้ว่าจุดหมายปลายทางอื่นๆ ที่น่าสนใจสำหรับการลงทุนในตราสารหนี้ภายในภูมิภาคนั้นรวมถึงสิงคโปร์และเกาหลีใต้ในปี 2017

การที่เอเชียถือครองสินทรัพย์นอกภูมิภาคที่ค่อนข้างมาก มีสาเหตุมาจากการเกินดุลในระดับสูงตลอดช่วงหลายปีที่ผ่านมา และการสะสมสินทรัพย์สหรัฐ⁵ ซึ่งการที่เอเชียไม่ค่อยสนใจการลงทุนประเภทพอร์ตโฟลิโอภายในภูมิภาคนั้น มีความเชื่อมโยงกับระดับการพัฒนาที่ต่ำของตลาดการเงินบางแห่งในเอเชียด้วย ในขณะเดียวกัน ปัจจุบันญี่ปุ่นและจีนเป็นตลาดทุนที่ใหญ่ที่สุดสองแห่งในเอเชีย โดยจีนนั้นมีระดับการเข้าถึงได้น้อยกว่า ตลาดทุนเพิ่งจะเปิดกว้างเมื่อเพียงไม่กี่ปีที่ผ่านมา แต่ถึงกระนั้นความโปร่งใสขององค์กรธุรกิจที่ค่อนข้างต่ำ และข้อจำกัดในเรื่องเครื่องมือป้องกันความเสี่ยงที่มีอยู่ เป็นอุปสรรคขัดขวางชาวเอเชียบางส่วนไม่ให้ลงทุนในประเทศจีนได้มากนักจนถึงปัจจุบัน

ในขณะที่ความแตกต่างทางด้านการพัฒนาเศรษฐกิจและการเติบโตได้ช่วยสร้างระบบนิเวศทางการค้าที่สมบูรณ์และเครือข่ายห่วงโซ่อุปทาน (คลิกลิงก์เพื่อไปยังบทความด้านการค้า) แต่สิ่งนี้ไม่สามารถอธิบายได้ด้วยเหตุผลเดียวกันสำหรับเรื่องการรวมกลุ่มทางการเงิน แม้ว่าตลาดทุนของประเทศต่างๆ ในภูมิภาคจะเติบโตได้อย่างมีนัยสำคัญ แต่บางแห่งกลับยังมีขนาดเล็กและมีสภาพคล่องต่ำ ต้นทุนการทำธุรกรรมสูง และฐานนักลงทุนที่แคบ ยกตัวอย่างเช่น ฮ่องกงมีมูลค่าหลักทรัพย์ตามราคาตลาดของบริษัทจดทะเบียนในประเทศอยู่ที่ 1052% ของ GDP ในปี 2018 ขณะตัวเลขของเวียดนามอยู่แค่เพียง 54%

ถ้าดูสัดส่วนของสินเชื่อในประเทศที่ปล่อยให้แก่ภาคเอกชน อีกหนึ่งตัวบ่งชี้ที่สำคัญสำหรับการพัฒนาทางการเงิน ตัวเลขนี้ของอินโดนีเซียอยู่ที่ 39% ของ GDP ในปี 2561 เมื่อเทียบกับค่าเฉลี่ยทั่วโลกซึ่งอยู่ที่ 129% ในขณะเดียวกัน ภาคการเงินของเอเชียก็มีการกระจุกตัวสูงอยู่ในภาคธนาคาร ตัวอย่างเช่นประเทศไทยที่มีสัดส่วนสินทรัพย์ของสถาบันการเงินที่ไม่ใช่ธนาคาร อยู่แค่เพียง 49% ของ GDP เมื่อเทียบกับ 154% ในสหรัฐอเมริกา⁶

เนื่องจากภาคการเงินในเอเชียบางประเทศมีระดับการพัฒนาที่ยังน้อย ทำให้ไม่มีความพร้อมทั้งเรื่องของเครื่องมือทางการเงินที่หลากหลาย การพัฒนาที่ทำได้ซับซ้อนมากขึ้น และตลาดการเงินที่มีความลึก ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นในการช่วยเหลือผู้ออมเงินภายในภูมิภาคในการกระจายความเสี่ยงและป้องกันความเสี่ยง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ระดับการพัฒนาที่น้อยเกินไปของภาคการเงินในบางตลาดของเอเชียโดยเปรียบเทียบ ทำให้แทบไม่มีบทบาทสำคัญในการดึงดูดการลงทุนโดยตรงจากประเทศอื่นๆ ในภูมิภาค

การรวมกลุ่มทางการเงินช่วยให้เกิดการพัฒนาภาคการเงิน ซึ่งนำไปสู่การปรับปรุงประสิทธิภาพให้ดียิ่งขึ้น และลดต้นทุน นอกจากนี้ ยังคาดว่าจะช่วยส่งเสริมการค้าและการลงทุนในภูมิภาคได้มากขึ้นเช่นกัน ด้วยการสนับสนุนการพัฒนาเครื่องมือทางการเงินที่สามารถช่วยให้ฝ่ายต่างๆ ป้องกันความเสี่ยงของตน โดยตลาดทุนที่มีความลึก มีสภาพคล่อง และมีประสิทธิภาพ ยังช่วยให้ภูมิภาคนี้ดำเนินการส่งผ่านเงินออมไปสู่การลงทุนที่มีประสิทธิภาพ และกระจายแหล่งเงินทุนสำหรับการพัฒนาเศรษฐกิจ

การรวมกลุ่มทางการเงินที่แนบแน่นกว่าเดิมจะเกิดขึ้นในช่วงที่เอเชียกำลังเผชิญกับหลายมาตรการริเริ่มและตลาดการเงินที่เปลี่ยนแปลงไปตามการเติบโตทางเศรษฐกิจ ยกตัวอย่าง Ngo The Trieu ซึ่งเป็นซีอีโอและซีไอโอของ Eastspring Vietnam เชื่อว่าการยอมรับมาตรฐานการกำกับดูแลกิจการระดับโลกและความคืบหน้าทางด้านการปฏิรูปรัฐวิสาหกิจ (SOE) ของเวียดนาม จะทำให้ตลาดหุ้นเวียดนามน่าสนใจยิ่งขึ้นในสายตาของนักลงทุนในภูมิภาคและนักลงทุนระดับโลก

เนื่องจากเอเชียมีความเชื่อมโยงทางการเงินที่มากขึ้น จึงจำเป็นต้องสร้างสมดุลระหว่างผลประโยชน์และความเสี่ยงที่อาจเกิดจากความไม่มั่นคงทางการเงินและผลกระทบแบบลูกโซ่ วัฏจักรธุรกิจในเอเชียอาจมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิดที่อาจส่งผลกระจายไปอย่างรวดเร็ว จากประเทศหนึ่งไปยังอีกประเทศหนึ่งที่อยู่รอบข้าง ดังนั้น เอเชียจึงต้องมีการประสานกันอย่างใกล้ชิดในเรื่องกฎระเบียบ กรอบการเฝ้าระวังและการจัดการวิกฤตในอนาคต