ผลกระทบต่อเอเชียจากกรณีความขัดแย้งรัสเซีย-ยูเครน

รัสเซียได้เปิดฉากโจมตีทางการทหารอย่างเต็มรูปแบบต่อยูเครนเมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ ซึ่งได้เพิ่มความกังวลในประเด็นด้านความมั่นคงและโอกาสในการเคลื่อนกำลังของ NATO เข้าประชิดพรมแดนมากขึ้น การรุกรานยูเครนของรัสเซียทำให้เกิดการสูญเสียชีวิต การเผชิญกับภาวะยากลำบาก ตึกรามบ้านช่องและทรัพย์สินมูลค่ามหาศาลถูกทำลาย ซึ่งเราปรารถนาให้มีการตกลงหาทางออกได้โดยเร็วด้วยสันติวิธี

อย่างไรก็ตาม เรามีหน้าที่รับผิดชอบในการช่วยให้ลูกค้าและผู้ลงทุนได้เข้าใจถึงผลกระทบที่กำลังดำเนินไปอย่างต่อเนื่องจากเหตุการณ์ทางภูมิรัฐศาสตร์นี้ และสิ่งใดๆ ก็ตามที่อาจมีผลกระทบต่อเอเชีย

หากพิจารณาการส่งออกโดยตรงไปยังรัสเซียและยูเครน พบว่าสินค้าส่งออกจากเอเชียนั้นมีไม่มากนัก ดูรูปที่ 1 จีนนั้นดูเหมือนว่าจะได้รับผลกระทบมากที่สุด ซึ่งทั้งสองตลาดนี้คิดเป็นสัดส่วน 2.2% ของการส่งออกทั้งหมดของจีน มูลค่าการค้ารวมของจีนกับรัสเซียอยู่ที่ประมาณ 122 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งส่วนใหญ่มาจากการส่งออกพลังงานของรัสเซียไปยังจีน และสินค้าที่ผลิตจากจีน ตัวเลขดังกล่าวนับเป็นตัวเลขที่น้อยเมื่อเทียบกับการค้าของจีนกับสหรัฐอเมริกา (US) และสหภาพยุโรป (EU) ซึ่งมีมูลค่า 572 พันล้านดอลลาร์สหรัฐและ 699 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ตามลำดับ โดยในด้านการค้า การที่รัสเซียค้าขายกับสหภาพยุโรปมากกว่าเอเชีย ผลกระทบต่อยุโรปจึงน่าจะมีนัยยะมากกว่า อย่างไรก็ตาม ผลกระทบใดๆ ที่มีต่อเศรษฐกิจยุโรปก็จะมีผลกระทบต่อเนื่องมาสู่เอเชียด้วยเช่นกัน เนื่องจากความสัมพันธ์ทางการค้าที่อยู่ในระดับสูงระหว่างทั้งสองภูมิภาค

รูปที่ 1: การส่งออกจากประเทศในเอเชียแปซิฟิก ไปยังรัสเซียและยูเครน (% ของยอดส่งออกรวม)

พลังงาน

รัสเซียคือหนึ่งในประเทศผู้ผลิตน้ำมันรายใหญ่ที่สุดของโลก ขณะราคาน้ำมันพุ่งขึ้นถึงเกือบ 30% อันเนื่องมาจากสถานการณ์ตึงเครียดระหว่างรัสเซีย-ยูเครน ซึ่ง ณ เวลาที่จัดทำบทความนี้¹ สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป หรือสมาชิก NATO อื่นๆ ยังไม่ได้ดำเนินการคว่ำบาตรน้ำมันของรัสเซียอย่างเต็มรูปแบบ โดยในขณะที่น้ำมันของรัสเซียคาดว่าจะซื้อขายในราคาที่มีส่วนลดอย่างมากเมื่อเทียบกับ Brent Crude ในบางช่วงเวลา ทางรัฐบาลกรุงเครมลินก็ยังคงเปิดขายน้ำมันในตลาดระหว่างประเทศ อย่างน้อยก็ในตอนนี้ ความลังเลที่จะหยุดซื้อน้ำมันจากรัสเซียโดยสิ้นเชิงนั้นดูเหมือนจะเป็นเพราะความกังวลต่อผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นกับเศรษฐกิจยุโรป

ราคาน้ำมันที่สูงขึ้นอาจส่งผ่านไปยังผู้บริโภคได้โดยผ่านส่วนประกอบด้านพลังงานที่อยู่ภายในตะกร้าดัชนีราคาผู้บริโภค (CPI) ซึ่งภายในเอเชีย ประเทศไทยดูเหมือนจะมีสัดส่วนด้านพลังงานที่ใหญ่ที่สุดในตะกร้า CPI การที่ราคาน้ำมันขึ้น 10 ดอลลาร์สหรัฐ อาจทำให้ CPI เพิ่มขึ้นได้ถึง 1.2%² รูปที่ 2 ราคาน้ำมันที่พุ่งสูงขึ้นอีกอาจทำให้รัฐบาลในภูมิภาคเอเชียบางประเทศต้องดำเนินการหาวิธีรองรับผลกระทบที่จะมีต่อผู้บริโภค ซึ่งจะยิ่งฉุดให้ฐานะการคลังของประเทศเหล่านี้อ่อนแอลง อย่างไรก็ตาม ภายใต้สถานการณ์ราคาน้ำมันที่สูงอย่างต่อเนื่อง ประเทศอื่นๆ ในกลุ่ม OPEC มีแนวโน้มที่จะยังคงรักษาคำมั่นก่อนหน้านี้ที่จะเพิ่มกำลังการผลิตในกรณีที่ซัพพลายหยุดชะงัก ขณะสหรัฐจะยังคงเสริมกำลังการผลิตด้วยการสร้างแท่นขุดเจาะน้ำมันและก๊าซแบบ fracking ในประเทศขึ้นมาใหม่เพื่อพยายามปิดช่องว่างด้านซัพพลาย

รูปที่ 2: สัดส่วนสินค้า “พลังงาน” “ข้าวสาลี” และ “ข้าวโพด” ในตะกร้า CPI

เกษตรกรรม

ยูเครนเป็นผู้ส่งออกรายใหญ่อันดับสองสำหรับข้าวสาลีและธัญพืชอื่นๆ ที่ส่งออกไปยังตลาดจีน ภาวะหยุดชะงักในการส่งออกสินค้าเหล่านี้อาจส่งผลให้ราคาอาหารในจีนเพิ่มขึ้น จีนถือเป็นแหล่งรับซื้อข้าวโพดที่สำคัญของยูเครนจากการที่มีสัดส่วนสูงถึง 30% ของการส่งออกข้าวโพดทั้งหมดจากยูเครน ซึ่งส่วนใหญ่นำไปใช้เป็นอาหารเลี้ยงสุกร ทั้งนี้ ตัวเลข CPI ล่าสุดของจีนในเดือน ก.พ. 2022 อยู่ที่ 0.9% ซึ่งถือว่าอยู่ในภาวะกดดันน้อยกว่าประเทศอื่นๆ ในเอเชีย ด้วยสาเหตุหลักจากราคาอาหารที่มีน้ำหนักเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะการที่ราคาเนื้อหมูลดลงอย่างมาก

สินค้าในภาคการผลิตอื่นๆ

ประเด็นที่น่ากังวลอีกประการก็คือการผลิตก๊าซอุตสาหกรรม (industrial gasses) ที่มีขนาดใหญ่ของยูเครนซึ่งใช้ในการผลิตชิปหน่วยความจำทั่วโลก มีการประเมินว่ายูเครนเป็นแหล่งก๊าซนีออนซึ่งคิดเป็นสัดส่วนที่สูงถึง 40% ที่ใช้ในการผลิตชิปหน่วยความจำในเอเชีย โดยผู้ผลิตชิปรายใหญ่ของเอเชียอย่างเช่น Hynix และ Samsung ได้ระบุว่าบริษัทมีสินค้าในสต็อกที่เพียงพอในระยะสั้น และยังมองหาแหล่งก๊าซจากซัพพลายเออร์รายอื่นๆ ในจีนและที่อื่นๆ ด้วย

ผลกระทบโดยตรงต่อเศรษฐกิจมหภาคของเอเชียในระยะสั้นนั้นดูเหมือนจะอยู่ในวงจำกัดในขณะนี้ โดยบางประเทศอย่างเช่นจีน มีความสามารถในการใช้มาตรการรับมือกับผลกระทบที่เกิดขึ้นตามวัฏจักรเพื่อเป็นกันชนให้กับเศรษฐกิจของตน เราคาดว่าจีนจะยังคงดำเนินนโยบายการเงินที่ผ่อนคลายต่อไป ควบคู่ไปกับนโยบายสนับสนุนการเติบโตอื่นๆ ซึ่งได้ดำเนินการไปแล้วก่อนที่จะเกิดสถานการณ์ความตึงเครียดระหว่างรัสเซียและยูเครน

แนวโน้มเงินเฟ้อในระยะยาวจะส่งผลกระทบต่ออัตราดอกเบี้ยและมีผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อตลาด ปัจจัยนี้จะขึ้นอยู่กับว่าความตึงเครียดจะยังคงอยู่ต่อไปอีกนานแค่ไหน และมีความเสียหายที่เกิดขึ้นกับโครงสร้างพื้นฐานด้านพลังงานของรัสเซียและกำลังการผลิตของยูเครนในการส่งออกสินค้าหลักๆ มากเพียงใด ซึ่งสิ่งเหล่านี้ยังไม่สามารถประเมินได้

หากอัตราเงินเฟ้อยังคงอยู่ที่ระดับ 7% ในปัจจุบันและการเติบโตทางเศรษฐกิจอ่อนแอลงอย่างมากเนื่องจากความเชื่อมั่นของผู้บริโภคที่ลดลงจากผลกระทบของปัจจัยภายนอกนี้ ธนาคารกลางสหรัฐ (เฟด) อาจชะลอการปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยและชะลอการปรับลดงบดุลของตน การกระทำดังกล่าวจึงอาจช่วยสร้างเสถียรภาพให้แก่ตลาด เฟดนั้นมีแนวโน้มจับตาดูข้อมูลเงินเฟ้อและการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างใกล้ชิดในช่วงไม่กี่เดือนต่อจากนี้ ซึ่งการตัดสินใจใดๆ ในเรื่องอัตราดอกเบี้ยจะขึ้นอยู่กับข้อมูลเป็นสำคัญ

ประเด็นสำคัญก็คือการรุกรานยูเครนของรัสเซียนั้นได้เร่งให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไปสู่การจัดระเบียบโลกแบบหลายขั้วซึ่งจะลดอิทธิพลของสหรัฐและพันธมิตร ซึ่งวิธีการของประเทศต่างๆ ในเอเชียที่ใช้ตอบสนองต่อภูมิรัฐศาสตร์ที่เปลี่ยนแปลงไปนี้จะมีผลกระทบในระยะยาวต่อค่าชดเชยความเสี่ยงหรือ risk premium และการกระจายพอร์ตเข้าไปลงทุนในประเทศต่างๆ ของผู้ลงทุน