การเชื่อมต่อของแรงงานเอเชีย: การเคลื่อนย้ายช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ

ผู้คนย้ายถิ่นฐานด้วยเหตุผลหลายประการ จากรายงานของ McKinsey ปี 2015 พบว่ากว่า 90% ของแรงงานข้ามชาติจำนวน 247 ล้านคนทั่วโลก ย้ายถิ่นโดยความสมัครใจ ส่วนที่เหลือเป็นผู้ลี้ภัยหรือผู้ขอลี้ภัยด้วยเหตุผลต่างๆ สำหรับเหตุผลหลักของผู้เลือกที่จะย้ายถิ่นฐานนั้น รวมไปถึงโอกาสในการทำงาน ความเป็นไปได้ของรายได้ที่สูงขึ้น และอนาคตที่ดีกว่าสำหรับครอบครัว

ในช่วงปลายทศวรรษ 1960-1970 ความรุ่งโรจน์ของราคาน้ำมันนำไปสู่การเคลื่อนย้ายของแรงงานไปยังประเทศแถบอ่าวเปอร์เซียในเอเชียตะวันตก จากนั้นในช่วงกลางทศวรรษ 1980 ความต้องการแรงงานอย่างมากในเศรษฐกิจอุตสาหกรรมใหม่ของเอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ก็ทำให้เกิดการเคลื่อนย้ายของแรงงานอีกรอบ แนวโน้มเช่นนี้ยังคงดำเนินต่อไปในทศวรรษ 1990 และเริ่มคงที่หลังจากเกิดวิกฤตการเงินในเอเชีย ซึ่งอันที่จริงการย้ายถิ่นของแรงงานได้กลายเป็นลักษณะเชิงโครงสร้างของเศรษฐกิจในบางประเทศ

การย้ายถิ่นของแรงงานภายในภูมิภาคยังคงเป็นคุณลักษณะที่สำคัญ โดย 33.4% ของผู้ย้ายถิ่นชาวเอเชียยังคงอยู่ภายในภูมิภาค และ 71.3% ของผู้ย้ายถิ่นทั้งหมดที่มายังเอเชีย มาจากประเทศในภูมิภาค ตามข้อมูลปี 2017 (รูปที่ 1) ถ้าหากดูภูมิภาคย่อย จะพบว่ามีความแตกต่างที่โดดเด่น

รูปที่ 1: การย้ายถิ่น เข้ามายังและออกไปจาก เอเขีย แยกตามภูมิภาค (ล้านคน)

แรงงานข้ามชาติส่วนใหญ่จากประเทศแถบมหาสมุทรแปซิฟิกมีแนวโน้มที่จะอพยพไปยังภูมิภาคอื่นๆ ของเอเชีย ส่วนแรงงานจากเอเชียใต้จะย้ายออกจากเอเชีย ในขณะที่แรงงานโอเชียเนียมักจะยังเป็นการย้ายอยู่ภายในภูมิภาคของตน (รูปที่ 2)

รูปที่ 2: การย้ายถิ่นจากเอเชีย แยกตามภูมิภาคย่อย (% ต่อประชากรที่ย้ายออกทั้งหมด)

นอกเหนือจากเรื่องระยะทางแล้ว การเลือกจุดหมายปลายทางของแรงงานยังขึ้นอยู่กับระดับความสะดวกสบาย และความสามารถในการปรับตัวเข้ากับภาษาและวัฒนธรรม จากข้อมูลของ Ari Pitoyo ซีไอโอของ Eastspring Indonesia ระบุว่ามาเลเซียยังคงเป็นจุดหมายปลายทางหลักสำหรับแรงงานที่มาจากอินโดนีเซีย ด้วยเหตุผลซึ่งน่าจะมาจากปัจจัยเหล่านั้น

แนวโน้มใหม่ๆ กำลังเกิดขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การหลั่งไหลของแรงงานข้ามชาติที่มีคุณภาพสูงเพิ่มขึ้นทั่วทั้งภูมิภาค ซึ่งแรงงานย้ายถิ่นรุ่นแรกส่วนใหญ่เป็นแรงงานด้อยฝีมือที่กำลังมองหาแหล่งงานอื่นที่มีความสดใสมากกว่า นอกจากนี้ ประเทศที่เป็นแหล่งด้านแรงงานแห่งใหม่อย่างเช่นเวียดนาม กัมพูชา และพม่า ต่างเริ่มเห็นความชัดเจนมากขึ้น ในขณะที่ยังมีพัฒนาการที่สำคัญอีกประการก็คือการเพิ่มขึ้นของสัดส่วนแรงงานหญิง

ความเชื่อมโยงถึงกันทั่วโลกที่เพิ่มขึ้นยังช่วยให้แรงงานข้ามชาติสามารถติดต่อกับครอบครัวของพวกเขาได้อย่างต่อเนื่อง สามารถเดินทางกลับไปยังประเทศบ้านเกิดในวันหยุดพิเศษ และที่สำคัญกว่านั้น ยังมีความสะดวกในการส่งเงินกลับไปให้ครอบครัว ความเชื่อมโยงระหว่างกันที่มากขึ้นมีแนวโน้มสร้างผลกระทบให้เกิดความมั่นคงของหลายครอบครัว ซึ่งอีกนัยหนึ่งอาจกลายเป็นแรงกดดันให้เกิดการย้ายถิ่นฐาน เป็นการย้ายถิ่นด้วยเหตุผลอื่นๆ นอกเหนือจากเหตุผลอย่างที่เคยเป็นมา

เงินที่ถูกส่งกลับบ้านโดยแรงงานข้ามชาติ ถือเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญของประเทศกำลังพัฒนา เงินไหลเข้าสู่เอเชียได้เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องตลอดช่วงหลายปีที่ผ่านมา ข้อมูลจาก ADB ในปี 2017 แสดงให้เห็นว่าการส่งเงินกลับของแรงงานชาวเอเชียที่ยังอยู่ในภูมิภาคนั้น เป็นแหล่งเงินทุนไหลเข้าสูงสุดเป็นอันดับสองด้วยสัดส่วน 27.7% ขณะประเทศตะวันออกกลางครองอันดับสูงสุดด้วยสัดส่วน 30.9% ในขณะที่อเมริกาเหนือตามมาเป็นอันดับสามด้วยสัดส่วน 25.3%

รายงานของ ADB ฉบับเดียวกันนี้ยังได้ชูประเทศที่เป็นผู้รับเงินในสามอันดับแรกของการไหลเข้าเหล่านี้ นั่นคือ อินเดีย สาธารณรัฐประชาชนจีน และฟิลิปปินส์ ทั้งสามประเทศมีสัดส่วนของเงินที่ส่งไปยังเอเชียประมาณ 60.8% ความสำคัญของการส่งเงินเหล่านี้ไม่สามารถมองข้ามไปได้ ยกตัวอย่างเช่นในฟิลิปปินส์ที่มีการไหลเข้าของเงินโอนคิดเป็น 10.5% ของ GDP ส่วนประเทศเวียดนามคิดเป็น 6.3%

จากเรื่องเงินโอน มาดูที่การศึกษาของ McKinsey ซึ่งชี้ให้เห็นว่าแรงงานข้ามชาติ ไม่ว่าจะมีทักษะสูงหรือต่ำ ต่างช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของประเทศที่เป็นผู้รับแรงงาน ขณะที่มีส่วนช่วยในเรื่องการพัฒนาตนเองด้วย แรงงานข้ามชาติยังสามารถอุดช่องว่างปัญหาการขาดแคลนแรงงาน และทดแทนอัตราการเกิดซึ่งเป็นปัจจัยหลักต่อการเติบโตของจำนวนประชากรของหลายๆ ประเทศที่พัฒนาแล้ว ในอีกด้านหนึ่ง การเคลื่อนย้ายแรงงานเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับประเทศที่มีประชากรจำนวนมากที่มีเยาวชนกำลังมองหางาน ซึ่งหากหางานทำไม่ได้ก็อาจก่อให้เกิดความไม่สงบและนำไปสู่ปัญหาสังคมอื่นๆ

เพื่อปลดล็อคให้ได้ประโยชน์อย่างเต็มที่ ประเทศที่เป็นผู้รับแรงงานจะต้องมีนโยบายด้านการย้ายถิ่นอย่างเป็นทางการ ด้วยการพิจารณาเรื่องสวัสดิการโดยรวมของแรงงานข้ามชาติ ไม่เพียงแต่เรื่องการจ้างงานเท่านั้น นโยบายการย้ายถิ่นจำนวนมากยังคงเข้มงวดอยู่กับเรื่องโควต้าจำนวนแรงงานข้ามชาติ และข้อกำหนดที่เกี่ยวกับเรื่องคุณสมบัติ

ในเอเชีย มีการดำเนินนโยบายความร่วมมือระดับภูมิภาค โดย Colombo process เริ่มต้นในปี 2003 จากความร่วมมือของ 10 ประเทศ เป็นกระบวนการให้คำปรึกษาระดับภูมิภาคที่ให้คำแนะนำสำหรับการจัดการด้านการจ้างงานในต่างประเทศ จากนั้นเกิด Abu Dhabi Dialogue ขึ้นในปี 2008 ซึ่งเป็นการรวมกลุ่มประเทศที่อยู่ใน Colombo Process และที่อยู่ใน Gulf Cooperation Council โดยทำหน้าที่เป็นเวทีสำหรับการแสดงความคิดเห็นและจัดกิจกรรม ช่วยในการพัฒนากรอบการทำงานเพื่อจัดการในเรื่องสัญญาชั่วคราวสำหรับแรงงานเคลื่อนย้ายทั่วเอเชีย

ในขณะที่ประเทศกลุ่มอาเซียนได้ดำเนินการในขั้นตอนต่อไปเพื่อเอื้อต่อการเคลื่อนย้ายแรงงานมากขึ้น ผ่านการทำความตกลงยอมรับร่วมกัน (MRAs) แต่การทำความตกลงเหล่านี้ครอบคลุมเฉพาะบางสายอาชีพที่มีความเชี่ยวชาญเท่านั้น (เช่น วิศวกรรม การพยาบาล สถาปัตยกรรม ยา ฯลฯ ) จากการศึกษาขององค์การแรงงานระหว่างประเทศพบว่า MRAs ที่มีอยู่นั้น ครอบคลุมเพียง 1.5% ของกำลังแรงงานทั่วทั้งภูมิภาค ในขณะที่แรงงานเคลื่อนย้ายภายในอาเซียน ในสัดส่วนประมาณ 87% มีแนวโน้มที่จะเป็นแรงงานที่มีทักษะต่ำ เป็นที่น่าเสียดายที่ไม่มีการดำเนินการมากนักเพื่อส่งเสริมการเคลื่อนย้ายแรงงานที่มีทักษะต่ำกว่า ซึ่งมีศักยภาพส่งผลต่อการพัฒนาสูงที่สุด ด้าน Doreen Choo ซีไอโอของ Eastspring Malaysia กล่าวว่าประมาณหนึ่งในสามของแรงงานข้ามชาติที่มีทักษะต่ำในมาเลเซีย ได้รับการว่าจ้างอยู่ในภาคการผลิต ในขณะที่ภาคเกษตรดูดซับแรงงานส่วนนี้ไปประมาณหนึ่งในสี่

เมื่อมองไปข้างหน้า การคาดการณ์การเติบโตของรายได้และความแตกต่างทางด้านประชากรของเอเชีย จะยังคงเป็นปัจจัยสนับสนุนการเคลื่อนย้ายแรงงานภายในภูมิภาคได้อย่างต่อเนื่อง ประเทศในเอเชียตะวันออกจะต้องการผู้คนจำนวน 275 ล้านคนที่มีอายุระหว่าง 15 ถึง 64 ปีในปี 2030 เพื่อรักษาสัดส่วนของประชากรที่อยู่ในวัยทำงาน การเติบโตทางเศรษฐกิจของภูมิภาคอาจเพิ่มขึ้นต่อไปได้ หากประเทศในเอเชียดำเนินการปรับปรุงข้อมูลตลาดแรงงาน และขยายขอบเขตของ MRAs ไปสู่แรงงานที่มีทักษะต่ำกว่า